W dniu 18 kwietnia 2018 r. wysłuchaliśmy wykładu prof. Juliusza Gardawskiego na temat: “Społeczeństwo obywatelskie w kontekście protestantyzmu”
Termin społeczeństwo obywatelskie jest różnie ujmowany w naukach społecznych. Profesor przytacza definicję sformułowaną przez A. Sicińskiego, który określa społeczeństwo obywatelskie jako takie, które zachowuje podmiotowość niezależnie od podmiotowości państwa, ma zdolność do samoregulacji – bez względu na to, jaki panuje system władzy – interesy społeczeństwa są zawsze nadrzędne.
Aby społeczeństwo było zdolne do samoregulacji muszą istnieć niezbędne ku temu warunki. Jednym z ważnych są tzw. kompetencje społeczne. Są to zinternalizowane systemy wartości stanowiące podstawę do tworzenia więzi społecznych, zaangażowania w działalność na rzecz społeczeństwa, umiejętność i chęć do współpracy. Czynnikiem mającym istotny wpływ na stosunki społeczne jest etyczna zasada przestrzegania umów i kontraktów zwana po prostu wzajemnym zaufaniem.
Wg J. Colemana zaufanie można rozpatrywać w dwóch aspektach badawczych: po pierwsze można badać poziom wzajemnego zaufania w relacjach społecznych, a po drugie badać nieformalne sankcje negatywne za złamanie tychże umów. F. Fukuyama twierdzi, że zaufanie wzajemne jest elementem kultury danego społeczeństwa i w stopniu znaczącym wpływa na sukcesy gospodarcze. Zaufanie jest czynnikiem spajającym ludzi, grupy społeczne, obniża zatem koszty transakcyjne.
P. Sztompka twierdzi, że w kulturze braku zaufania panuje cynizm. Rodzi to dalsze negatywne konsekwencje: konformizm, anomię (lekceważenie lub brak norm społecznych), nieprzejrzystość instytucji społecznych itp. co w konsekwencji doprowadza do zaniku społeczeństwa obywatelskiego. Najwyższy poziom zaufania jest wg F. Fukuyamy w: protestantyzmie, w kulturze Chin, Japonii i częściowo w St. Zjednoczonych.
Kwestię roli etyki a ściślej wartości religijnych w tworzeniu dóbr materialnych i kulturowych przedstawił w swoim dziele „Etyka protestancka a duch kapitalizmu” Max Weber. E. Sternberg zwraca uwagę na trzy elementy składowe protestantyzmu, które miały wpływ na rozwój gospodarczy społeczeństw:
– etyczna i ascetyczna kultura życia
– sakralizacja aktywizmu (kalwinizm)
– przeciwstawianie się relatywizmowi moralnemu życia (purytanizm)
Protestantyzm zwyciężył tylko w niektórych krajach, tych które posiadały najsilniejszą warstwę mieszczaństwa i wysoką kulturę materialną, gospodarczą. Protestantyzm gloryfikował ciężką pracę, uczciwość, skromność, oszczędność i inne wartości, które decydowały o wzroście dobrobytu społeczeństw. Co więcej, dorobek powstający z uczciwej pracy zasługiwał na szacunek. Protestantyzm nie przyjął się w krajach o słabym rozwoju mieszczaństwa i stosunkach feudalnych. Zaufanie jest filarem społeczeństwa obywatelskiego. Sprzyja podejmowaniu różnych inicjatyw społecznych, organizowaniu się w celu realizacji różnych zadań. Niestety, z badań CBOS wynika, że na postawione pytanie: Czy większości ludzi można ufać, czy też nigdy dość ostrożności w kontaktach z innymi ludźmi – zajęliśmy ostatnie miejsce wśród krajów Europejskich.
Był to bardzo ciekawy wykład, którego wysłuchaliśmy z wielkim zainteresowaniem. Druga część wykładu nastąpi wkrótce.
Opracowała: Janeczka Choińska
-
- Prof. zw. Juliusz Gardawski
